КАМЕНТАРЫІ

We use cookies. Read the Privacy and Cookie Policy

КАМЕНТАРЫІ

Творы Старога Уласа асобным выданнем ніколі не выходзілі, друкаваліся толькі ў перыёдыцы і асобных зборніках. У дадзенае выданне ўвайшло лепшае са спадчыны пісьменніка. Творы падаюцца, як правіла, па апошніх прыжыццёвых публікацыях (калі яны друкаваліся, а не захаваліся ў рукапісах), у сучасным напісанні. Лексічныя і некаторыя фанетычныя асаблівасці мовы аўтара (дзе гэта выклікаецца патрабаваннямі вершаванага рытму і рыфмы) захоўваюцца. Датуюцца творы (калі няма прамых аўтарскіх указанняў) годам першапублікацыі.

Усе творы, згодна іх жанравых характарыстык, групуюцца ў трох раздзелах: «Вершы», «Вершаваныя апавяданні», «Публіцыстыка». Унутры раздзелаў храналогія напісання твораў не захоўваецца (за выключэннем «Публіцыстыкі»).

Асобныя вершы і вершаваныя апавяданні Старога Уласа друкуюцца з рукапісаў, што знаходзяцца ў прыватных зборах. Перапісваючы свае творы ў агульныя сшыткі, паэт звычайна іх нумараваў. У некаторых рукапісах нумарацыя адсутнічае. Як правіла, адсутнічаюць і даты напісання твораў.

У каментарыях да асобных твораў паказваюцца іх першыя і ўсё найбольш значныя наступныя публікацыі.

ВЕРШЫ

…Слоуца адно, а часам другое (с. 21). Упершыню — «Наша ніва», 1910, 8 ліпеня, з паметкай: Валожын. Пры жьшці аўтара друкаваўся таксама ў Беларускім календары «Нашае нівы» на 1913 год (Вільня, 1913, с. 95) і ў выдадзеным лацінскімі літарамі Беларускім календары на 1914 год (Вільня, 1914, с. 11). Уваходзіў у Анталогію беларускай паэзіі ў трох тамах, т. 1 (Мн., 1961, с. 558) і зборнік «Беларуская дакастрычніцкая паэзія» (Мн., 1967, с. 451).

Зімою (с. 22). Перадрукоўваецца з рукапісу (№ 413). Пад вершам паметка: Сужаны, 5.1.1922 г.

Сватаўство (с. 23). Упершыню — «Наша ніва», 1911, 10 лютага, з паметкай: Валожын, 2.2.1911 г. Пры жыцці аўтара друкаваўся ў «Беларускім дэкламатары» (Мн., 1924, с. 300), «Хрэстаматыі новай беларускай літаратуры (ад 1905 году)», укладзенай I. Дварчанінам (Вільня, 1927, с. 234) і ў зборніку «Дэкламатар, IV» (Мн., 1928, с. 354–355). Перадрукоўваўся ў Анталогіі беларускай паэзіі ў трох тамах, т. 1 (с. 558–559) і «Беларускай дакастрычніцкай паэзіі» (с. 452–453).

На вяселле сваяку (с. 25). Перадрукоўваецца з рукапісу (№ 854). Не датаваны.

Цярплівы нябожчык (с. 27). Упершыню — «Новае жыццё» (Вільня), 1923, 30 мая, з паметкай: мяст. Сужаны.

Абяцадла (с. 29) Упершыню — «Крыніца» (Вільня), 1924, 15 сакавіка. Абяцадла (польск.) — азбука, алфавіт. У гэтым мнеманічным вершы, лёгкім для запамінання і адрасаваным перш за ўсё дзецям, кожны радок пачынаецца з чарговай літары лацінскага алфавіта: А, В, С і г. д. Дзякуючы мнеманічным уласцівасцям вершаванай мовы ў памяці чытача заставаліся ўсе літары алфавіта ў іх належнай паслядоўнасці. Лацінскі алфавіт, побач з кірыліцай, даволі шырока выкарыстоўваўся ў беларускім пісьменстве на тэрыторыі былой Заходняй Беларусі. Гэта і прадвызначыла з’яўленне верша Старога Уласа.

Вясна (с. 30). Упершыню — «Наша ніва», 1911, 21 красавіка, з паметкай: Валожын.

Сонейка прыгрэла (с. 32). Упершыню без назвы — «Наша ніва», 1909, 28 мая. Перадрукоўваўся ў «Беларускай дакастрычніцкай паэзіі» (с. 450).

3 кутка праўды (с. 33). Упершыню — «Наша ніва», 1909, 4 чэрвеня, з паметкай: Валожын. Друкаваўся пры жыцці аўтара ў Беларускім календары «Нашае нівы» на 1912 год (Вільня, 1912, с. 93).

Мода (с. 34). Перадрукоўваецца з рукапісу (№ 909). Не датаваны.

Выгаварылася (с. 36). Перадрукоўваецца з рукапісу (№ 824). Не датаваны.

Спрытны адказ (с. 37). Упершыню — «Родная страха» (Вільня), 1922, 7 сакавіка.

Прамчаўся май… (с. 38). Упершыню без назвы — «Наша ніва», 1909, 2 чэрвеня, з паметкай: Валожын, 20.VІ. Пры жыцці аўтара друкаваўся ў Першым беларускім календары «Нашае нівы» на 1910 год (Вільня, 1910, с. 60). Уваходзіў у Анталогію беларускай паэзіі ў трох тамах, т. 1 (с. 557).

Зацішны куток (с. 39). Упершыню — «Беларусь» (Мінск), 1920, 3 чэрвеня, з паметкай: Паміж Асаўца і Беластоку м. Кнышын.

У дажджлівы час (с. 40). Упершыню варыянт верша на чатыры страфы пад назваю «Рабочы час» — «Наша ніва», 1912, 24 мая, з паметкай: 1909 г. Гэты варыянт перадрукоўваўся ў Беларускім календары на 1914 год (Вільня, 1914, с. 95), «Хрэстаматыі новай беларускай літаратуры (ад 1905 году)» (с. 233). Публікуецца па газеце «Беларускае жыццё» (Вільня), 1919, 30 ліпеня.

Пажар (с. 42). Упершыню — Беларускі каляндар «Нашае нівы» на 1911 год (Вільня, 1911, с. 83), з паметкай: Валожын, 17.ІХ. 1909 г. У аснову верша пакладзены, відавочна, рэальны выпадак — пажар у Валожыне (гл., у прыватнасці, «3 допісаў у „Нашу ніву“», 140–141).

Пра паноў (с. 44). Перадрукоўваецца з рукапісу, які захаваўся не поўнасцю. Не датаваны.

Восень (с. 47). Перадрукоўваецца з рукапісу. Не датаваны. Наступны варыянт гэтага верша пад назвай «Беларуская восень» змешчаны ў «Нашай ніве», 1909, 5 лістапада:

Мінула лета — гарачы час,

Восень за гэта прыйшла да нас.

Стала няроўна сонейка грэць,

Затое поўна гумно і клець.

Голае поле. Зняты пасеў.

Не звоніць болей птушыны спеў…

Як бы заранне лета ўцякло.

Неба туманам завалакло,

Як цераз сіта сыпле рунец,

Лета ўмірае, лету канец.

Цёплыя летнія прайшлі дзянькі.

Вецер заносіць лісцем цянькі,

Круціць угору, запосіць удаль.

Сэрца сціскае туга і жаль.

Пірог (с. 48). Упершыню — «Родная страха», 1922, 25 лютага.

Каму што (с. 50). Упершыню — «Крыніца», 1924, 2 лютага.

Думка бежанца (с. 58). Перадрукоўваецца з рукапісу. Мяркуючы па невыразна напісанай даце — 12.V. 191…— напісаны паміж 1915 (пачатак масавага бежанства беларусаў на Усход пад націскам нямецкіх войск) і 1920 гг.

Жаль (с. 54). Перадрукоўваецца з рукапісу. Не датаваны.

Боязна (с. 56). Упершыню — «Беларуская думка» (Вільня), 1919, 7 чэрвеня. У вершы выкарыстаны (у некалькі змененым выглядзе) радкі з верша «…Слоўца адно, а часам другое» (гл. другую страфу).

3 Новым годам! (с. 57). Упершыню без назвы — «Вольная Беларусь» (Мінск), 1918, 28 студзеня.

Урочы (польск.) — прывабны, чароўны.

Грабя (польск.) — граф.

Апошняе жаданне (с. 59). Упершыню «Крыніца», 1924, 4 студзеня.