Прарок

Руская паэзія нарадзілася пад шчаслівай зоркай Пушкіна. Мінаюць стагоддзі, а зорка генія славянскага свету наддарожна гарыць на небасхіле жыццядайнага слова. Ад калыскі да апошняга шляху жыве ў кожным з нас свой Пушкін вобразам, радком, думкай, палкасцю і пераконанасцю. Спачатку казка перахоплівае дух і бярэ ў палон уяву, потым вершы ўрываюцца са стыхіяй марозу, з аднагукім шаргунком, раптоўна і ўладна ўзнікае «дзівоснае імгненне» — і так неадступна і так жадана нам самім ідзе з намі вялікі паэт, вучыць жыць і разумець жыццё ва ўсёй яго непаўторнасці і шматграннасці.

Пушкін уваходзіць у абавязковыя праграмы «духоўнай прагі», у праграмы радасці суперажывання. Пушкінская прастата стала сімвалам глыбіні думкі, рускую мову, мову нашага міжнацыянальнага паразумення, называюць па праву мовай Пушкіна. I сёння паэт вучыць валодаць рускай мовай усю планету. Гэтакай сілай слова, якая далучае да веры, у нас, у Беларусі, валодаюць хіба Янка Купала і Максім Багдановіч. I не выпадкова ўсе млодапісьмовыя літаратуры інтуітыўна ці свядома пачынаюцца з засваення мацерыка магутнаснай паэзіі Пушкіна. Нацыянальныя паэты вучацца ў першага рускага інтэрнацыяналіста, як граніць і караніць мову свайго народа, каб стала яна агульнанароднай, дзяржаўнай. Гэта Пушкін першы расшчапіў атам самадзяржаўя «еднной н неделнмой» Расіі, пачуўшы «всяк сущий в ней язык».

I нашая родная беларуская літаратура, у першую чаргу паэзія, вучылася і вучыцца ў Пушкіна быць зразумелай і глыбокай, надзённа неабходнай і гранічна шчырай. Вучоба гэтая ішла і працягваецца і непасрэдным вывучэннем і пранікненнем у мастацкую лабараторыю класіка і праз пераклады неўміручых твораў генія. Яшчэ Максім Багдановіч, які даў узоры перакладаў паэзіі Пушкіна на родную мову, звярнуў увагу на адну песню са «Смоленского этнографического сборника» Дабравольскага, што мела паралелі з пушкінскім «Вязнем». У прыватнасці, ён адзначае: «Цяжка сказаць, што маем мы тут перад сабой: пераробку ці пушкшскі верш альбо, наадварот, чыста народную песню, якую, у такім выпадку, выкарыстаў, як матэрыял, Пушкін».

Творчасць непаўторнага сына Расіі належыць усяму чалавецтву. А нам, беларусам, асабліва ўсцешна ўсведамляць, што жыццёвыя і творчыя дарогі Пушкіна прайшлі праз наш край, а значыцца, яшчэ болей шчымліва праз сэрца кожнага беларуса. У 1824 годзе самотны шлях мяцежнага выгнанніка пралёг цераз Чачэрск, Магілёў, Віцебск. I на поўдзень, таксама ў ссылку, Пушкін ехаў цераз нашую зямлю. Гісторыя збяднелага беларускага шляхціца Астроўскага легла ў аснову аповесці «Дуброўскі». у Беларусі жылі нашчадкі вялікага паэта. у маёнтак пад Віцебскам заязджаў Пушкін да свайго перакладчыка, які перакладаў паэта на польскую мову. Лепшы пераклад «Меднага конніка» на беларускую мову зрабіў Янка Купала. Генію беларускага народа «град Пятроў» быў тым арліным гняздом, адкуль узляцела слава нашага крынічна-чыстага беларускага слова. Сярод імён вучняў і паслядоўнікаў Пушкіна, сярод яго нястомных першакласных перакладчыкаў можна назваць Якуба Коласа і Аркадзя Куляшова, Петруся Броўку і Максіма Танка.

Усеахопны геній Пушкіна вечны, як жыццё, як слова. Паэзія ягоная была, ёсць і будзе надзённым хлебам духу. Запаветам і наказам паэзіі ўсіх наступных вякоў гучаць пушкінскія радкі:

Восстань, пророк, и виждь, и внемли,

Исполнись волею моей,

И, обходя моря и земли,

Глаголом жги сердца людей.

Моры і землі абышла паэзія неўміручага сына славянскага свету і не астыла — паліць дзейснае слова!

Сам Пушкін — ідэальны вобраз паэта, які жыццём сваім абараніў вальналюбнае слова ад ягоных ворагаў і ганіцеляў на ўсе вякі.

1982